Inleiding
Het blog hiervoor ging over greenwashing. In dat blog haalde ik een onderzoek aan van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), waarin zij keken naar de rol van de financieel professional in CO2-reductie. Ook het creëren van bewustzijn kwam aan de orde en dat we daar ook in het onderwijs een taak in hebben.
De opleiding waar ik werk (Finance & Control, De Haagse Hogeschool), leidt studenten op tot financieel professional, dus vandaar dat ik er in dit blog meer aandacht aan wil besteden.
De ‘P’ van Planet
In het derde blok van dit collegejaar, grofweg van begin februari tot midden april, heb ik samen met een collega het vak Ethiek en Integriteit verzorgd voor vierdejaars voltijd studenten Finance & Control van De Haagse Hogeschool. Het boek Maatschappelijk verantwoord Hoe? Zo! van Sander Hupkes stond als verplichte literatuur op de boekenlijst. In dat boek komt warempel het woord ‘rentmeester’ voor. Namelijk bij de behandeling van de ‘P’ van planet. Het gaat over de verantwoordelijkheid van organisaties tegenover natuur en milieu, waarbij de opvatting wordt gehanteerd dat milieu en natuur behoren tot de kring van betrokkenen waarvan de belangen moeten worden meegewogen bij het beleid van een organisatie.
Hupkes onderscheidt drie aspecten in de milieuproblematiek:
- Milieu-uitputting (het opraken van fossiele brandstoffen, mineralen en grondstoffen voor de industrie zoals aluminium, koper, tin).
- Milieuaantasting (het uitsterven van planten- en diersoorten en de bedreiging van landschappen).
- Milieuvervuiling (de afgifte van vervuilende (afval)stoffen aan het milieu).
Milieu-uitputting en milieuaantasting zijn onomkeerbare processen, waardoor de opgetreden milieuschade onherstelbaar is. De term duurzaamheid verwijst in de context van natuur en milieu naar het voorkomen van (on)herstelbare schade.
Hupkes geeft ook aan dat duidelijk is geworden dat het misschien wat te ver gaat om van mensen en organisaties te verlangen dat ze ecologische waarde scheppen. Dat het beter is om te spreken over het beperken van het toebrengen van schade aan natuur en milieu, want milieu-uitputting en milieuschade zijn onherstelbaar. En dat veel mensen hopen en vertrouwen op toekomstige generaties die hiervoor technische oplossingen zullen vinden.
Kate Raworth (schrijfster boek Donuteconomie) zegt in een aflevering van Tegenlicht (De Donuteconomie): “We groeien nu en gaan later wel puinruimen. Als het misgaat ruimen we het wel weer op. Als we de planeet uitputten, compenseren we dat later wel weer. Maar zo werkt het niet. Het valt niet te compenseren. Het heeft gevaarlijke, onherstelbare gevolgen.” Als je de hele aflevering bekijkt, gaat Kate wel een stuk verder dan Hupkes schetst. En dat is misschien wel even wennen.
Zo viel mij ook in het 8 uur journaal 16 mei 2018 op dat verslaggeefster Eva Wiessing in haar verhaal uitgaat van economische groei: “Het onderzoek (red. naar brede welvaart, zie vorige blog) maakt pijnlijk duidelijk dat de economische groei waar wij van profiteren grote negatieve gevolgen heeft voor de welvaart van mensen in andere landen en ook ten koste gaat van de kwaliteit van leven van volgende generaties. Het wordt nog een hele uitdaging om te blijven groeien economisch zonder al die schade aan te richten.” Ook dit is tegen het zere been van Kate Raworth, die stelt dat economische groei niet alles zaligmakend is.
Het boek van Hupkes is uit 2010, dus ik hoop dat inmiddels deze gedachte bij mensen wat aan het veranderen is. Het verschuiven van het probleem naar toekomstige generaties past in elk geval niet bij de rentmeesterschapsgedachte.
Hoewel het bij dit vak niet alleen over de ‘P’ van Planet gaat, biedt het wel een mooie kans om bij te dragen aan het bewustwordingsproces van de studenten (en de docenten).
Financieel professional en CO2-beleid
Uit het eerdergenoemde onderzoek van de ledengroep Accountants in business van de NBA en de RUG, blijkt dat een minderheid van de financieel professionals actief betrokken is bij het CO2-beleid. Het grootste deel vindt dat dit wel zou moeten. Een reden voor de lage betrokkenheid zou het beperkte kennisniveau kunnen zijn van de financieel professional op het gebied van CO2-beleid. Uit het onderzoek blijkt dat financieel professionals meer algemene termen zoals ‘het Klimaatakkoord van Parijs’ wel kennen, maar de meer gedetailleerde instrumenten zoals het GHG Protocol of ISO 14064-1 niet zo goed kennen. De respondenten geven aan dat het onderwerp weinig wordt behandeld in de opleidingen.
De helft van de respondenten meldt dat anderen in de organisatie met het grootste deel van de gevraagde begrippen bekend zijn. Die ‘anderen’ zijn vrijwel niet binnen een financiële functie te vinden. Een individu of stafafdeling is vaak verantwoordelijk voor het broeikasgasbeleid. De verantwoordelijkheid ligt hoog in de organisatie. De rol van de financieel professional zou steviger kunnen worden door een toename in kennis en bewustzijn over CO2 in de organisatie. Daarom zou het goed zijn als er aandacht wordt besteed aan CO2-beleid in de opleiding van de financieel professional en hoe zij daarover intern en extern kunnen rapporteren (NBA & RUG, 2018).
Er zijn dus wel wat kansen voor de financieel professional. Mede omdat nog te weinig bedrijven doelen hebben gesteld op dit gebied, te weinig bedrijven hun administratie hebben ingericht op het verminderen van CO2 en de administratie over de reductie van de CO2-uitstoot er meestal niet is. Terwijl er wel meet- en rapportagemethodieken beschikbaar zijn (https://financieel-management.nl).
Bredere kijk
Volgens de ledengroep Accountants in business van de NBA en de RUG vormt de financieel professioneel de spil in het verzamelen van financiële- en niet financiële bedrijfsvoeringsinformatie. Hiermee heeft deze persoon een uitstekende positie om CO2-uitstoot te meten, te rapporteren en als aanjager op te treden bij het halen van de reductiedoelstellingen (NBA en RUG, 2018). Denk hierbij aan het in het vorige blog besproken integrated reporting, waarbij het gaat om de samenhang tussen financiële- en niet financiële informatie. Prof. dr. Ruud Vergoossen, directeur van het Center for Financial Reporting & Tax van Nyenrode Business Universiteit verwacht dat Integrated Reporting de toekomst is van hoe het bedrijfsleven (niet alleen de grote bedrijven) gaat rapporteren (www.nyenrode.nl).
Volgens professor Mervyn E. King, keynote-speaker tijdens het seminar Integrated Reporting bij Nyenrode in oktober 2017, is het noodzakelijk dat financieel professionals breder leren kijken dan alleen de financiële waarde. Dat kan volgens hem bereikt worden door multi-stakeholdermanagement, verbindingen leggen, toekomstgerichtheid en de informatievoorziening daarover (https://cmweb.nl).
Redelijk recent, januari 2018, heeft de stad New York de vijf grootste olieproducenten in de wereld, waaronder Shell, aangeklaagd vanwege hun invloed op de klimaatverandering. De veronderstelde schade wil New York verhalen op deze partijen. Bovendien meldde New York dat zij haar beleggingen in de olie- en gasindustrie gaat heralloceren. Dit is een voorbeeld van welke eisen een stakeholder aan een bedrijf kan stellen en dat CO2-uitstoot ook de bedrijfseconomische continuïteit van organisaties kan gaan beïnvloeden (NBA & RUG, 2018). De financiële professional heeft een taak in New York bij bijvoorbeeld het heralloceren van de beleggingen en bij Shell door bijvoorbeeld de CO2-uitstoot vast te leggen en daarover te rapporteren, te prognosticeren en verbanden te leggen met het CO2-beleid en het aantrekken van vermogen (dat wellicht moeilijker zal gaan dan in het verleden).
Scope 1, 2 en 3
In het vorige blog zijn scope 1, 2 en 3 al even aan de orde gekomen. Het zal steeds meer een rol gaan spelen in rapportages. Het is een onderscheid dat het Greenhouse Gas Protocol maakt. Scope 1 is gericht op de eigen, directe uitstoot. Scope 2 focust op de uitstoot die wordt veroorzaakt door elektriciteitsverbruik en scope 3 op de uitstoot die wordt veroorzaakt door de inkoop van grondstoffen en diensten. Dit veroorzaakt binnen organisaties de behoefte aan informatie over de hoeveelheden broeikasgassen die andere partijen namens hen uitstoten. Deze informatie kan bijvoorbeeld standaard op facturen worden gemeld. Dan wordt dus standaard naast bijvoorbeeld de hoeveelheid goederen/diensten en de prijs ook de gerelateerde hoeveelheid uitgestoten broeikasgassen vermeld.
Energieproducenten delen deze informatie al vaak met afnemers. Een transportonderneming kan op basis van brandstofverbruik en aard van de brandstof CO2-uitstootinformatie op de factuur vermelden.
De ‘scope 3-rapportage’ opnemen in de inkoopvoorwaarden van ondernemingen of in branche gerelateerde voorschriften gaat weer iets verder. En er is natuurlijk een mogelijkheid om het gebruik van bijvoorbeeld het Greenhouse Gas Protocol in een wet op te nemen en onderdeel te laten uitmaken van de jaarrekening. Het gevolg hiervan zou zijn een toenemende behoefte om de betreffende informatie te integreren in de periodieke managementrapportages en een toenemende druk om de scope 1, 2 en 3 items tijdig en betrouwbaar op te leveren. Het zijn allemaal zaken waar de financieel professional een rol in zou kunnen spelen (NBA & RUG, 2018).
Het schrijven van dit blog heeft mij tot het inzicht gebracht dat de bijdrage van het onderwijs verder kan gaan dan alleen het creëren van bewustzijn. We kunnen wat concreter aan de slag. Onderwijs over CO2-beleid, over hoe de administratie daarop af te stemmen (zodat in elk geval ook de CO2-uitstoot wordt bijgehouden) en over aanpassingen in intern en extern rapporteren. Daarnaast verbanden leren leggen tussen financiële- en niet financiële gegevens en niet alleen terugkijken, maar ook vooruitkijken. Ook kunnen facturen en inkoopvoorwaarden nog aangepast worden. Het is goed om aparte vakken te hebben als Sustainable Economics en Integrated Reporting, maar dit onderwerp verdient wat mij betreft een integratie in alle vakken. Ik denk dat er in het nieuwe collegejaar nog wat blogs hierover gaan volgen.
(Theo de Joode)
Bronnen:
CMweb. (2017). Hoe voegt integrated reporting waarde toe aan organisaties?. Opgehaald van: https://cmweb.nl/2017/10/hoe-voegt-integrated-reporting-duurzame-waarde-toe-aan-organisaties/.
Financieel Management. (2018). Aanpak CO2-uitstoot kans voor financieel professional. Opgehaald van: https://financieel-management.nl/artikel/aanpak-co2uitstoot-kans-voor-finance-professional.
Hupkes, S. (2010). Maatschappelijk verantwoord. Hoe? Zo!. Groningen: Noordhoff.
NBA en RUG. (2018). CO2 staat nauwelijks op de financiële agenda. Opgehaald van: https://www.nba.nl/globalassets/over-de-nba/ledengroepen/aibs/algemeen/nba-aib_brochure_co2_groningen_feb_18.pdf.
Nyenrode Business Universiteit. (2017). Implementatie van Integrated reporting: hoe dan?. Opgehaald van: https://www.nyenrode.nl/nieuws/n/implementatie-van-integrated-reporting-hoe-dan.
